پژوهش تهیه و كاربرد مواد افزودنی در روغنهای روان كننده

پژوهش تهیه و كاربرد مواد افزودنی در روغنهای روان كننده

مقدمه

روغنهای روان كننده (Lubricating Oils) معدنی كه منشاء آنها از نفت خام است، كالاهای نسبتاً ارزانی هستند كه در موتورها و ماشین آلات صنعتی بسیار گرانقیمت مورد استفاده قرار می گیرند و اثر مستقیم روی كارآئی و عمر این دستگاهها دارند، لذا باید برای ایجاد اطمینان در عملكرد صحیح ماشین‌آلات، كیفیت روغن‌های مصرفی كاملاً مناسب باشد. ولی متأسفانه بسیار دیده شده است كه به این امر مهم، حتی توسط متخصصین فنی نیز توجه كافی نمی‌شود و در كشور ما، خیلی كمتر از آنچه شایسته است، به كیفیت روغن و طریقه كنترل آن، بها داده شده است.

هدف نگارنده این است كه خوانندگان آن، ضمن آشنایی با تولید روغنهای روان كننده به ابعاد گوناگون كیفیت روغنها، توجه بیشتری مبذول بفرمایند.

تعاریف متعددی برای كیفیت یك كالا، بعمل آمده است، اما شاید جملة ساده زیر مناسبترین تعریف باشد:

«كیفیت یك محصول، یعنی مناسب بودن آن برای كار برد مورد نظر» یا به زبان انگلیسی:

Quality Is Fitness For Purpose

مصداق این تعریف بخوبی در تجربة آن شخص متجلی است كه گفته بود:

«دریافته ام كه بهترین كره، بدترین روغن برای ساعت من است». در این مثال، دیده می شود كه چطور دو صفت متضاد بهترین و بدترین، به كیفیت یك كالا، در رابطه و با توجه به كاربردهای خاص آن كالا، قابل اطلاق گشته است.

كنترل كیفیت، امروزه یك مفهوم ارزشمند و دانشی بسیار پیشرفته است. برخلاف تصور بسیاری از مردم، كه از كنترل كیفیت، برداشتنی محدود و در حد بازرسی یا Inspection (كه بخشی از كنترل كیفیت است)، دارند، این اصطلاح مفهومی وسیع و عمیق را در بر دارد. كیفیت، در واقع، مجموعه ای از فعالیتهائی است كه یك كالا را از نقطه شروع تقاضای آن در بازار، در مرحلة طراحی و تولید و عرضة آن به بازار، تا عكس العملهای مصرف كنندگان و اثرات آن بر طراحی مجدد و نحوة تولید محصول، دربرمی‌گیرد.

علاوه بر مطالبی كه ذكر آنها گذشت، روغنهای روان كننده از یك لحاظ دیگر نیز بسیار پیچیده‌تر از سایر فرآورده های نفتی هستند. روغنهای روان كننده در كاربردهای متعددی كه دارند، باید وظائف متنوعی را جامة عمل بپوشانند و برای این منظور باید خواص معینی را دارا باشند. آنچه كه از نفت خام تحت عنوان روغن حاصل شده و روغن پایه نامیده می شود، فقط قادر است بعضی از وظائف ضروری روغنهای موتور و ماشین آلات صنعتی را عملی نماید و بقیه خواص لازم به وسیلة یك سری مواد شیمیائی ویژه كه مواد افزودنی (additives) نامیده می‌شوند و به مقدار حدود متوسط 3 تا 10 درصد به روغنها اضافه می شوند، به وجود می آیند. این مواد شیمیائی نیز انواع بسیار متعدد و متنوعی دارند و نیز به نسبتهای متغیر به روغن ها افزوده می‌گردند. لذا ملاحظه می شود كه روغنهای روان كننده از لحاظ ساختمان شیمیائی، چه مجموعة پیچیده ای را تشكیل می دهند.

از همة صحبتهای فوق نتیجه می شود كه كیفیت روغهای روان كننده را نمی توان مانند كالاهای معمولی به كمك خواص فیزیكی، و یا مانند مواد شیمیائی دیگر به وسیلة خواص فیزیكی و آنالیز شیمیائی، پیش بینی نمود. به عبارت دیگر بین خواص فیزیكی و شمیائی (آنالیز شیمیائی) روغنها و كارآئی آنها در عمل، رابطة معین و ثابتی وجود ندارد. چه بسا دیده شده است كه دو روغن مختلف كه از لحاظ خواص فیزیكی و آنالیز شیمیائی (انواع و درصد عناصر) یكسان بوده اند، در عمل، دو نوع عملكرد (كیفیت و كارآئی) بسیار متفاوت (یكی قابل قبول و دیگری مردود) داشته اند.

فهرست